WAMPIRYCZNA KOBIECOŚĆ W LITERATURZE POLSKIEGO MODERNIZMU I DWUDZIESTOLECIA MIĘDZYWOJENNEGO

Abstrakt

Artykuł omawia motyw kobiecej wampiryczności w literaturze polskiego modernizmu i dwudziestolecia międzywojennego, koncentrując się na twórczości Stefana Grabińskiego i Władysława Reymonta. Bohaterki o cechach wampirycznych nie są klasycznymi potworami żywiącymi się krwią, ale raczej figurami femme fatale wzbogaconymi o cechy i zdolności nadprzyrodzone, które poprzez swoją seksualność i obcość stają się zagrożeniem dla mężczyzn. Wyróżniają się urodą, demoniczną aurą oraz związkiem z przestrzeniami naznaczonymi śmiercią, egzotyką czy fantastycznością.

Kobiety-wampiry nie zabijają bezpośrednio, lecz wysysają siły życiowe, doprowadzają do chorób, dręczą psychicznie lub kuszą mężczyzn, nakłaniając ich do złamania porządku moralnego. Typowy schemat fabularny polega na tym, że bohater wikła się w relację z femme fatale, a tym samym musi wybierać między ładem i moralnością (uosabianymi przez narzeczoną) a chaosem i zmysłowością. Niezależnie od tego, czy mężczyzna zwycięży, czy ulegnie złu, konsekwencje często są tragiczne, a zwycięstwo okupione jest śmiercią własną bądź bliskiej osoby.

W utworach Grabińskiego Sara Braga wysysa ze swoich kochanków życie podczas zbliżenia seksualnego, Mafra zaraża trądem, zaś Kama Bronicz posługuje się czarami i okultyzmem. U Reymonta Daisy, antagonistka Wampira, uwodzi protagonistę Zenona i wciąga go w spirytystyczne, satanistyczne praktyki.

Autor artykułu dowodzi, że wszystkie te postacie realizują model modernistycznej femme fatale, która ucieleśnia charakterystyczny dla epoki lęk przed kobiecością, seksualnością i emancypacją. Literatura tego okresu podkreśla patriarchalne przekonanie, że kobieca niezależność czy dominacja muszą zostać ukarane bądź zneutralizowane.