GABRIELA ZAPOLSKA I ŁESIA UKRAINKA — DRAMATURGIA PRZEKROCZENIA. PROPOZYCJE WSTĘPNE
Keywords:
Łesia Ukrainka, Gabriela Zapolska, literatura kobieca, emancypacja, modernizm, tematAbstract
Autorka wpisuje w swojej pracy twórczość Łesi Ukrainki (Łarysy Kosacz) w europejski kontekst literacki, podkreślając zainteresowanie pisarki szeroko rozumianą kulturą zachodnią. W dalszym toku rozważania skupiają się na związkach ukraińskiej poetki z literaturą polską, między innymi w zakresie kształtowania specyficznej wizji porządku historycznego, wpisanego za pomocą symboli i odniesień do mitu w porządek kosmiczny. Kluczowa część pracy poświęcona jest jednak tematowi mało rozpoznanemu w kontekście tej twórczości, a mianowicie: zagadnieniu kobiety, płci, kobiecego podmiotu, problemowi szeroko rozumianej emancypacji, dokonującej się poprzez zanzaczenie “kobiecej sygnatury” w pismach Łesi Ukrainki. Interpretacja tego wątku w twórczości autorki Pieśni lasu dokonuje się poprzez zarysowanie analogii między jej pisarstwem a działami Gabrieli Zapolskiej. Obie pisarki zostają ujęte jako kobiety potrafiące łączyć tradycję z modernizmem, twórczynie zarazem reprezentatywne dla swej epoki, ale także osobne, mówiące indywidualnym głosem w kluczowych wówczas kwestiach.Downloads
References
Ahejewa Wira. Żinocznyj prostir. Feministicznyj diskurs ukrainskogo modernizmu, Kijów, 2008.
Ausländer R. Bukowina, przeł. z niemieckiego K. Lipiński, “Borussia”, 1994, z. 8.
Bachelard G. Wyobraźnia poetycka. Wybór pism, wybór H. Chudak, tłum. A. Tatarkiewicz, Warszawa, 1975.
Borkowska G. “Zwrot” w badaniach genderowych. Teoria rozproszenia, w: Polonistyka w przebudowie. Literaturoznawstwo — wiedza o języku — wiedza o kulturze — edukacja. Zjazd Polonistów Kraków, 22–25 września 2004.
Czachowska J. Gabriela Zapolska. Monografia bio-bibliograficzna, Kraków, 1966.
Eustachiewicz L. Dramaturgia Młodej Polski. Próba monografii dramatu z lat 1890–1918, Warszawa, 1986.
Filhellenizm w Polsce. Wybrane tematy, red. M. Borowska, M. Kalinowska, K. Tomaszuk, Warszawa, 2012.
Gutowski W. Mit jako matryca (i przezwyciężenie) historii. (O “Erosie i Psyche” Jerzego Żuławskiego), w: Ateny, Rzym, Bizancjum. Mity Śródziemnomorza w kulturze XIX i XX wieku, pod red. J. Ławskiego i K. Korotkicha, Białystok, 2008.
Hundorowa T. Europejski modernizm czy europejskie modernizmy? przeł. A. Korniejenko, w: Odkrywanie modernizmu. Przekłady i komentarze, pod red. i ze wstępem R. Nycza, Kraków, 2004.
Iwasiów I. Osoba w dyskursie feministycznym, w: Osoba w literaturze i komunikacji literackiej, pod red. E. Balcerzana i W. Boleckiego, Warszawa, 2000.
Iwasiów I. Tożsamość przez płeć, w: Polonistyka w przebudowie. Literaturoznawstwo — wiedza o języku — wiedza o kulturze — edukacja. Zjazd Polonistów Kraków, 22–25 września 2004, t. I, zespół redakcyjny: M. Czermińska (przewodnicząca), S. Gajda, K. Kłosiński, A. Legeżyńska, A. Z. Makowiecki, R. Nycz, Kraków, 2005.
Janicka A. Dokąd prowadzi “trzecia droga”? w: tejże, Sprawa Zapolskiej. Skandale i polemiki, Białystok, 2013.
Janicka A. Figury tożsamości a role spełniane, w: tejże, Sprawa Zapolskiej. Skandale i polemiki, Białystok, 2013.
Janicka A. Perspektywa historyka literatury a czytanie feministyczne, w: tejże, Sprawa Zapolskiej. Skandale i polemiki, Białystok, 2013.
Jastrzębowska E. Sztuka wczesnochrześcijańska, Kraków, 2008;
Korniejenko A. Kilka uwag do ukraińskiego dwugłosu o modernizmie i postmodernizmie, w: Odkrywanie modernizmu. Przekłady i komentarze, pod red. i ze wstępem R. Nycza, Kraków, 2004.
Ławski J. Marie romantyków. Metafizyczne wizje kobiecości: Mickiewicz — Malczewski — Krasiński, Białystok, 2003.
Malutina N. Dramaturgia słowa w teatrze poetki Łesi Ukrainki, w: Zapomniany dramat, t. 1, pod red. M.J. Olszewskiej i K. Ruty-Rutkowskiej, Warszawa, 2010.
Malutina N. Fenomenologia tragizmu w polskim i ukraińskim dramacie naturalistyczno-symbolicznym, w: Pogranicza, Kresy, Wschód a idee Europy, seria I: Prace dedykowane Profesor Swietłanie Musijenko, układ i wstęp J. Ławski, red. A. Janicka, G. Kowalski, Ł. Zabielski, Białystok, 2014.
Malutina N. Polśka ta ukrajinśka moderna drama: prechrestia tradycji, Odessa, 2013.
Marrené W. Trzy nowellistki. Gabriela Śnieżko-Zapolska, “Świt”, 1885, nr 8.
Masenko Ł. “Kod Łesi Ukrainki” w chudożnomu diskursi Oksany Zabużko, “Kijowskie Studia Polonistyczne”, t. XIX, Kijów, 2012.
Papla E. Kultura Zachodu w kręgu zainteresowań Łesi Ukrainki, “Kijowskie Studia Polonistyczne”, red. R. Radyszewski, t. XIX, Kijów, 2012.
Papla E. Poetka i pieśń. Muzyka w życiu i twórczości Łesi Ukrainki, w: Światło w dolinie. Prace ofiarowane Profesor Halinie Krukowskiej, pod red. K. Korotkicha, J. Ławskiego, D. Zawadzkiej, Białystok, 2007.
Papla E. Retoryka i mity: nowożytna literatura ukraińska z Bizancjum w tle. Rekonesans, w: Bizancjum — Prawosławie — Romantyzm. Tradycja wschodnia w kulturze XIX wieku, red. J. Ławski, K. Korotkich, Białystok, 2004.
Pawłyszyn M. Ukraiński postkolonialny postmodernizm, przeł. A. Korniejenko i A. Hnatiuk, w: Odkrywanie modernizmu. Przekłady i komentarze, pod red. i ze wstępem R. Nycza, Kraków, 2004.
Pekaniec A. Strategie podmiotowe w kobiecej literaturze dokumentu osobistego, w: tejże, Czy w tej autobiografii jest kobieta? Kobieca literatura dokumentu osobistego od początku XIX wieku do wybuchu II wojny światowej, Kraków, 2013.
Poliszczuk J. Antyczny mit o zagładzie Troi i egzystencjalny wymar bohatera w dramacie Łesi Ukrainki “Kasandra”, w: Ateny, Rzym, Bizancjum. Mity Śródziemnomorza w kulturze XIX i XX wieku, pod red. J. Ławskiego i K. Korotkicha, Białystok, 2008.
Poliszczuk N. Porażka z fatum. Wizje antyku w “Kasandrze” Łesi Ukrainki i “Meleagrze” Stanisława Wyspiańskiego, w: Ateny, Rzym, Bizancjum. Mity Śródziemnomorza w kulturze XIX i XX wieku, pod red. J. Ławskiego i K. Korotkicha, Białystok, 2008.
Tomaszewski M. Wprowadzenie do teorii utworu słowno-muzycznego, w: Muzyka w kontekście kultury. Spotkania muzyczne w Baranowie 1976, Kraków, 1978.
Ukrainka Ł. Kasandra i inne dramaty, przekład S.E. Bury, wstęp W. Kubacki, wybór i nota S. Kozak, Kraków, 1982.
Ukrainka Ł. Pieśń lasu, wybór i słowo wstępne F. Nieuważny, Warszawa, 1989.
Ukrainka Ł. Twori w 10 tomach, t. X, Kijów, 1863–1865.
Ukraiński palmpsest. Oksana Zabużko w rozmowie z Izą Chruślińską, przedmowa A. Michnik, Wrocław, 2013.
Wójtowicz S. Dramatopisarstwo Łesi Ukrainki. Horyzont aksjologiczny refleksji kulturowych, Wrocław, 2008.
Zapolska G. Małaszka. Powieść, w: tejże, Szkice powieściowe, Kraków, 1958.
Zapolska G. Szaleństwo, Warszawa, 1923.
Żyć utratą Praca żałoby, w: K. Kłosińska, Miniatury. Czytanie i pisanie “kobiece”, Katowice, 2006
