KLASIK TÜRK EDEBIYATINDA HZ. MERYEM
Ключові слова:
Hz. Meryem, Hz. Îsâ, klasikTürk şiiri, söz öbekleri-gruplarıАнотація
İslam dininde Hz. Meryem’in, kadınlar arasında önemli bir yeri bulunmaktadır. Kur’ân-ı Kerîm’de Meryem adıyla müstakil bir sûre de bulunmakta, Kur’ân’da Meryem’in güzel bir şekilde yetiştirildiği, ahlakı özellikle vurgulanmaktadır. Allah tarafından seçildiği, tertemiz olduğu ve dünya kadınlarının arasında da seçkin bir yere sahip bulunduğu ifade edilmektedir.Klasik Türk şiirinde de Hz. Meryem; ifeti, temizliği, ibadeti, Hz. Îsâ’nın annesi olması yönleriyle çokça bahsedilen ideal bir kadın tipidir. Şairler, şiir söyleme güçleri, kaabiliyetleri ile Hz. Meryem’in Hz. Îsâ’yı mucizevî şekilde dünyaya getirişi arasında ilgi kurmuşlardır.Bu makalemizde Hz. Meryem’in, belli başlı divan şairleri tarafından şiirlerinde kullanılış şekli ele alınmıştır. Ayrıca Hz. Meryem’in, şairlerin hayal dünyasında edindiği yer, şiirlerinde Hz. Meryem’in öne çıkarıldığı vasılar incelenmiştir. Hz. Meryem’le ilgili kullanılan terkipler, mazmunlar, söz öbekleri-grupları ayrı başlıklar halinde, beyitlerin anlamları verilerek ele alınmıştır.
Завантаження
Посилання
AKALIN, Kürşat Haldun, “Orta Çağın Hıristiyanlık Öğretisinde Meryem Ana Yüceltmesi” Atatürk
Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, S. 27, Erzurum 2007.
AKDOĞAN, Yaşar, Ahmedî Dîvân, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/
TR,78357/ahmedi-divani.html, (E.T. 10.12.2015).
AKKUŞ, Metin, Klâsik Türk Şiirinin Anlam Dünyası Edebi Türler ve Tarzlar, Fenomen Yay., Erzurum 2006.
AKPINAR, Şerife, Âgâh (Semerkândî-i Âmidî) Dîvân, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., http://ekitap.
kulturturizm.gov.tr/TR,78355/agah-divani.html, (E.T. 10.12.2015).
AKSOYAK, İ. Hakkı (Haz.), Gelibolulu Mustafa Ali Divan : İnceleme, Tenkitli Metin, I-II, Harvard Üniversitesi Yay.,Harvard 2006.
AKYÜZ, Kenanvd., Fuzuli Türkçe Divan, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1958.
ALTUNTAŞ, Halil ve Muzafer Şahin (Haz.), Kur’ân-ı Kerim Meâli, Diyanet İşleri Baş. Yay., Ankara 2003.
ASLAN, Üzeyir, XVII. Yüzyıl Şairi Besnili Nehcî Dede (1616–1680?) ve Divanı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78392/nehci-divani.html , (E.T. 10.12.2015).
AVŞAR, Ziyâ, Revânî Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78396/revani-divani.html,
(E.T. 10.12.2015).
AYDEMİR, Yaşar, Behiştî Dîvânı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/
TR,78362/behisti-divani.html, (E.T. 10.12.2015).
BAŞPINAR, Fatih, Beyânî [ö.1664–5] Dîvân İnceleme-Metin A-B, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.,
http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78363/beyani-divani.html, (E.T. 10.12.2015).
BİLKAN, Ali Fuat, Nabi Divanı, I-II, MEB, İstanbul 1997.
ÇAVUŞOĞLU, Mehmet ve M. Ali Tanyeri, Zatî Divanı (Edisyon Kritik ve Transkripsiyon), III, İstanbul
Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul 1987.
ÇELEBİOĞLU, Âmil, “Türk Edebiyatında Manzum Dinî Eserler”, Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları, İstanbul 1998, s. 349–365.
DEMİRKAZIK, H. İbrahim, 18. yy. Şairi Mustafa Fennî Divanı (İnceleme-Metin-Dizin), I–II, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Ararştırmaları Enstitüsü Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, İstanbul 2009.
DİKMEN, Hamit, Seyyid Vehbî ve Divanının Karşılaştırılmalı Metni, I-II, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edeb. Ana Bilimdalı, Ankara 1991.
DİLİK, Mehtap, Şemdinli Lalesi (Fritillaria imperialis L.) ve Adıyaman Lalesi (F. Persica L.)’nin Doku Kültürüyle Çoğaltılması, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2006.
Elmalılı Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’ân Dili, I-X, Azim Dağıtım, İstanbul 1992.
ERDOĞAN, Mustafa, Bursalı Rahmî ve Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78364/bursalirahmi-
divani.html, (E.T. 10.12.2015).
ERSOYLU, Halil, Cem Sultan’ın Türkçe Divan’ı, TDK Yay., Ankara 1989.
GÜL, Ali, Kısasü’l-Enbiyâlarda Yaratılış, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Ünversitesi Sosyal Bilmiler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Dili Bilim Dalı, Ankara 2008.
HARMAN, Ömer Faruk, “Meryem”, DİA, C. XXIX, İstanbul 2004, s. 236–237.
HARMANCI, Esat,Süheylî Ahmet bin Hemdem Kethudâ Dîvân, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/
TR,78401/suheyli-divani.html, (E.T.: 18. 12. 2015).
İPEKTEN, Haluk, Karamanlı Nizâmî, Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı, Atatürk Üniv. Yay., Sevinç Matbaası, Ankara 1974.
KAVRUK, Hasan, ŞeyhülislamYahya Divanı, MEB Yay., Ankara 2001.
KILIÇ, Filiz, Âşık Çelebi Dîvânı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/
TR,78359/asik-celebi-divani.html, (E.T. 10.12.2015).
KİRAZ, Seydi, “Türk İslam Edebiyatında Bir Peygamber Portresi: Hz. İsa”, Ekev Akademi Dergisi, Y. 18, S. 60 (Yaz 2014), s. 261–280.
KOÇ, Nagihan, Hâfız Mehmed Sebâtî Divânı’nın Transkripsiyonlu Metni ve İncelenmesi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamaış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya 2006.
KÜÇÜK, Sabahattin, Bâkî Dîvânı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/
TR,78361/baki-divani.html, (E.T. 10.12.2015).
KURNAZ, Cemal, “Dînî Edebiyat Türleri ve Dînî Edebiyatımızın Bugünü Hakkında Düşünceler”,
Divan Edebiyatı Yazıları, Akçağ Yay., Ankara 1997, s. 277–283.
KUTLAR, Fatma Sabiha, Arpaemîni-zâde Mustafa Sâmi Dîvân, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., http://
ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78358/arpaeminizade-sami-divani.html, (E.T.: 15. 12. 2015).
LEVEND, Agah Sırrı, “Dînî Edebiyatımızın Başlıca Türleri”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, S. 371, Ankara 1972, s. 35–80.
Muhammed Hüseyin b. Halef, Burhân-ı Katı’ , (Trc.) Mütercim Asım Efendi ; (Haz.) Mürsel Öztürk, Derya Örs. TDK Yay., Ankara 2000.
OKÇU, Naci, Şeyh Galip Divanı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78404/seyh-galib-divani.html,
(E.T.: 15. 12. 2015).
ONAY, Ahmet Talat, Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, (Haz.) Cemal Kurnaz, H Yay., İstanbul 2009.
SARAÇ, Mehmet A. Yekta, Emrî Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78368/emri-divani.html,
(E.T. 10.12.2015).
TARLAN, Ali Nihat, Ahmed Paşa Divanı, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1966.
--------------------, ZatiDivanı, I. C. (1968)-II. C. (1970), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay.
----------------------, Necâtî Bey Divanı, MEB, İstanbul 1997.
---------------------, Fuzuli Divanı Şerhi, Akçağ Yay., Ankara 1998.
TAŞ, Hakan, VahyiDivanı ve İncelenmesi, I-II, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı.
TEKCAN, Münevver, “Hazret-i Meryem Kitabı”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve
Edebiyatı Dergisi, C. XXXII (2014), s. 185–216.
TUNÇ, Semra, “Klasik Türk Şiirinde Kadın Şahsiyetler”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi,
Volume: 3-Issue: 15, klasik Türk Edebiyatının Kaynakları Özel Sayısı-Prof. Dr. Turgut Karabey Armağanı-, s.225–259.
ÜST, Sibel, Edirneli Nazmî Dîvânı, (http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78367/edirneli-nazmi-divani.
html, (E.T. 10.12.2015).
ÜZGÖR, Tahir, Fehîm-i Kadîm Hayatı, Sanatı, Dîvân’ı ve Metnin Bugünkü Türkçesi, Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara 1991.
UZUN, Adnan, “Neylî’nin “Hôşâ Hikâye-i Manzûme-i Dil-Cû Âzmâyiş-i Tab‘-ı Nâdire-Gû” Adlı Mesnevisinin “Leyla vü Mecnûn”, “Hüsn-ü Ask” Mesnevileri ve “Aslı ile Kerem” Hikayesiyle Karşılaştırılması”,
Tarih Kültür ve Sanat Arastırmaları Dergisi Karabük Üniversitesi, Vol. 1, No. 3, September 2012, s. 61–72.
VİDİNLİ, Hafsa Fidan, “Kur’an’da Üç Kadın: Havvâ, Meryem, Sebe Melikesi”, Kur’an ve Kadın Sempozyumu, 4–5 Haziran 2010 Ankara, s. 159–162.
YAKAR, Halil İbrahim, Gelibolulu Sun’î Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78373/gelibolulusuni-
divani.html, (E.T. 10.12.2015).
YENİKALE, Ahmed, SÜNBÜL-ZÂDE VEHBÎ DÎVÂNI, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78402/
sunbul-zade-vehbi-divani.html, (E.T. 10.12.2015).
ZÜLFE, Ömer, On Altıncı Yüzyıl Şairi Selîkî ve Şiirleri, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10649,girismetinpdf.pdf?0,
(E.T.: 18. 12. 2015).
